Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου 2008

Σε απόσταση μόλις 16 σελίδων

"Δυστυχώς, η ανθρωπότητα παράγει πολύ αίσθημα και ολίγο πνεύμα. Και το πολύ τρώει το λίγο. Δεν το λέω σχετλιαστικά. Το λέω με λύπη. Επειδή το πολύ σπαταλιέται και συσσωρεύεται σε τόσο μεγάλες ποσότητες, που καταντά να αποκλείει κάθε προσέγγιση προς το ουσιώδες. Και το δάκρυ, το πιο ιερό πράγμα, με το να θολώνει τα μάτια (και το νου) γίνεται η αιτία που συγχέουμε, στην τέχνη, την ομιλία σε πρώτο πρόσωπο με την ιδιωτική περίπτωση του δημιουργού. Έτσι, το μοναδικό μας κριτήριο απέναντι σε κάθε δημιούργημα έφτασε να' ναι η "συγκίνηση" και μόνον. Είναι όμως έτσι; Αυτό είναι το σωστό;"
Οδυσσέας Ελύτης, Εν λευκώ, σελ. 394

Πώς μπορεί η ανθρωπότητα να παράγει πολύ αίσθημα και ολίγο πνεύμα; Προβληματικά υποκείμενα, ρήματα, ουσιαστικά, αντικείμενα. Προβληματική και κακώς εννοούμενη υποκειμενική πρόσληψη της πραγματικότητας. Προβληματική ολότητα που προβάλλεται στα μέρη της. Προβληματικοί διαχωρισμοί και μάλιστα χωρίς καμία αναφορά στις ποιότητες. Μόνον ποσότητες. "Πολύ", "ολίγο", και πάλι "πολύ", "τόσο μεγάλες"...Και στο βάθος η συγκίνηση περιορισμένη μέσα σε εισαγωγικά, σα να δηλώνεται ένα "και καλά", ένα ψέμα που χρεώνεται ως "μοναδικό κριτήριο", μια πρώτη και τελευταία αναφορά στην ποιότητα που στο τέλος, με μια ρητορική ερώτηση, εκβάλλει νομοτελειακά στο λάθος: στην αναίρεση της περίφρακτης και διφορούμενης "συγκίνησης". Κάτι δεν πείθει από την αρχή. Όμορφο στην εκτέλεση, μια ομορφιά που φορτίζεται από τις λέξεις αλλά όχι από το νόημα. Και τελικά, ο ποιητής μέσα σ' αυτή του την αφαίρεση που επιμελώς συγκροτήθηκε με θυμικά και μόνο στοιχεία, φενακισμένα με πνευματική ένσταση, οδηγείται, 16 μόλις σελίδες μετά, στην αντίθετη εκδοχή...

"Δυστυχώς, οι άνθρωποι αποκτούν εύκολα μεγάλη παιδεία, και σε ό,τι απαιτείται μονάχα εγκέφαλος διαπρέπουν. Σε ό,τι όμως απαιτείται να μετέχουνε οι αισθήσεις, υπνώττουν. Τα αισθητήρια τους. σε κατάσταση μονίμου υποθερμίας, αδυνατούν να μετατρέψουν την πηγή του ερεθισμού σε είδωλο που καθρεπτίζεται κατ' αναλογία μέσα στο πνεύμα. Εξ ου και ο περίφημος διανοητισμός της εποχής μας που αποκόπτει ένα ένα όσα νήματα μας συνδέουν με την άμεση ζωή και μας καταδικάζει σε πείνα θερμής αγκαλιάς και αληθινών δακρύων."
Οδυσσέας Ελύτης, Εν λευκώ, σελ. 410

Εντυπωσιακό. Αρνητικά. Τα επιρρήματα "δυστυχώς" με τα οποία ξεκινά ο ποιητής τις παραγράφους του και θέλει να μας οδηγήσει στην -και τις δυο φορές με ισόρροπη συναισθηματική και πνευματική, κι αυτή είναι η μεγάλη ειρωνεία- σιγουριά των συλλογισμών του, επιστρέφουν κοροϊδέυοντας την ίδια την αμφισημία του.

Δεν υπάρχουν σχόλια: