Κυριακή 18 Μαΐου 2008

Ο έρωτας, η θεωρία του Νίκου και η ανελέητη ζωή

Για τον έρωτα δεν μπορείς να μιλήσεις. Μόνο να τον ζήσεις μπορείς.

Παρόλη αυτή την εύστοχη φράση κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την εξίσου εύστοχη απόπειρα του Ρολάν Μπαρτ στα «αποσπάσματα του ερωτικού λόγου» του. Όλα, επομένως, είναι ανοιχτά και δοκιμάζουν την ευστοχία τους μέσα στο βεληνεκές της αντικειμενικής τους αποδοχής. Ένας φίλος και σύντροφος πριν πολλά χρόνια μού είχε εξηγήσει την θεωρία του για τον έρωτα και τη σχέση. Σύμφωνα με αυτήν, στην αρχή γνωρίζεις έναν άνθρωπο που σε απογειώνει. Δεν γνωρίζεις τίποτε γι’ αυτόν κι όμως αποκόβεσαι από τον κόσμο σα τον θωρείς. Είναι σα να ταξιδεύεις μαζί του μέσα σε ένα βαγόνι τρένου που διασχίζει την καθημερινή ζωή χωρίς να την αγγίζει και χωρίς να αγγίζεται από την πραγματικότητά της. Τι σε έχει συγκινήσει; Μα, η εικόνα του! Ας παρενθέσουμε εδώ τη φράση του ποιητή: ο έρωτας είναι πραγματισμένος εγωτισμός. Προβάλεις στον άλλο αυτά που σου προκαλεί η εικόνα του. Ο άλλος δεν υπάρχει παρά ως ικανοποίηση όλων αυτών που σου προκαλεί. Το στάδιο αυτό της σχέσης που χαρακτηρίζεται από το πάθος, αποτυπώνει με σαφήνεια την ταυτότητα της: με τη λέξη πάθος οι αρχαίοι έλληνες ονομάτιζαν την αρρώστια, καθώς η ετυμολογική ρίζα της λέξης βρίσκεται στο ρήμα πάσχω. Η περιπαθής λαϊκή «καψούρα», λοιπόν, συναντιέται με τον αρχέγονο πόνο της αποστέρησης του άλλου, με την πρώιμη παθολογία. Αυτό το στάδιο συνήθως δεν διαρκεί πολύ. Εδώ, ως μεταβλητή, μπορεί να παρεμβληθεί ο παράγοντας «απόσταση», στην γεωγραφική του κυρίως φυσιογνωμία, μεταβλητή που επιβεβαιώνεται και από την λαϊκή θυμοσοφία με τη φράση: «η απόσταση φουντώνει τα μεγάλα πάθη και σβήνει τα μικρά».

Το επόμενο στάδιο είναι το στάδιο της απομυθοποίησης. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το ταξίδι τελειώνει και η καθημερινότητα έρχεται να αποκαλύψει την πραγματική ταυτότητα του άλλου, καθώς εμφανίζονται οι τριβές και οι συμβάσεις για να διεκδικήσουν την απώλεια της αρχικής κανονικότητας από τον ρομαντισμό και την συναισθηματική ουτοπία. Το πάθος δοκιμάζεται, φιλτράρεται, περιστέλλεται, αμφισβητείται, παλινδρομεί σε μια κατάσταση που είναι μετέωρη, παράγει δυναμικές αντιφάσεις και που πρέπει να λυθεί γιατί πρόκειται για μια κατάσταση επίπονη. Ο ένας αποκαλύπτεται στον άλλο. Αυτό είναι το στάδιο που, συνήθως, προκαλεί το τέλος της σχέσης. «Δεν είσαι αυτός/ή που νόμιζα ότι ήσουν». Αυτή είναι η φράση που αποτυπώνει και το τέλος του πραγματισμένου εγωτισμού. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν γνώρισε ο ένας τον άλλον. Μόλις τώρα θα άρχιζαν να γνωρίζονται και μόλις τώρα, συνήθως, θα το αρνηθούν. Ο έρωτας, στην πιο λαϊκή αστική του πρόσληψη, ταυτίζεται με το πρώτο στάδιο και συμπυκνώνεται στο εγωτισμένο πάθος. Χωρίς αυτό καμία ερωτική σχέση δεν έχει νόημα. Γι’ αυτό οι περισσότερες σχέσεις είναι σύντομες, σχεδόν ακαριαίες.

Το επόμενο στάδιο είναι εκείνο στο οποίο ο ένας έχει αποδεχτεί τον άλλον, γνωρίζει το σώμα και τις επιθυμίες του, το αξιακό του σύστημα. Το πάθος μεταρσιώνεται σε μια βαθιά ερωτική συντροφικότητα. Ο ένας είναι μέρος του άλλου.

Αυτή η τελευταία προσέγγιση δεν έχει να κάνει με την αποδοχή της σύμβασης ενός γάμου, μιας «αιώνιας αγάπης», τις ηλίθιες τριβές του ηθικού ερωτήματος, την θεσμική τακτοποίηση κάθε είδους σχεσιακών ανασφαλειών. Μακράν του έρωτος τα ταπεινά ελατήρια...

Είναι μια Θεωρία. Όπως και κάθε θεωρία, οφείλει να είναι κλειστή. Επειδή, ωστόσο, η ζωή είναι ανελέητη, υπάρχουν πολλές καταστάσεις που κάνουν μια θεωρία επιβεβαιώμενο εργαλείο ανάλυσης αλλά και πολλές καταστάσεις που δραπετεύουν από κάθε θεωρία. Και ο έρωτας δεν είναι θεωρία. Είναι μια ερώτηση. Μια ερώτηση που σου θέτει η ζωή με την δύναμη του πιο δεσπόζοντος συναισθηματικού της όγκου. Ο έρωτας σπαράσσει την υπόσταση και κάθε φορά φέρνει το υπαρξιακό δράμα στο προσκήνιο. Και καθώς αναρωτιέσαι για το τι είναι ο έρωτας αντιλαμβάνεσαι ότι αναρωτιέσαι για το ποιος πραγματικά είσαι.

Δεν υπάρχουν σχόλια: